31.10.2024 r.
Podstawowym warunkiem istnienia niematerialnego dziedzictwa kulturowego, inaczej mówiąc żywej tradycji, są więzi międzyludzkie, które ułatwiają podtrzymywanie oraz przekazywanie wiedzy czy umiejętności między pokoleniami.
Spotkanie zorganizowane 17.10.2024 r. przez Województwo Podkarpackie w partnerstwie z Ośrodkiem Garncarskim Medynia w Medyni Głogowskiej w ramach po raz pierwszy obchodzonego na świecie i w Polsce Międzynarodowego Dnia Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego stanowiło wymowny przykład zacieśniania więzi międzyludzkich w celu identyfikacji, ochrony i popularyzacji niematerialnego dziedzictwa kulturowego.
Bohaterem spotkania, depozytariuszem w nomenklaturze dotyczącej tego specyficznego przejawu kultury, byli garncarze z ośrodka garncarskiego, który swoim zasięgiem obejmuje miejscowości: Medynia Głogowska, Medyni Łańcucka, Pogwizdów i Zalesie. Warto przypomnieć, że wspomniane garncarstwo znalazło zaszczytne miejsce na Krajowej liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego prowadzonej przez Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Zapisy Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, wspomniana Krajowa lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego, istota tego pojęcia oraz szereg ogólnopolskich przykładów w zakresie dobrych praktyk, w tym przykład Medyni Głogowskiej – to tematy otwierającej prelekcji. Wygłosiła ją Maria Badeńska-Stapp reprezentująca Narodowy Instytut Dziedzictwa. Wystąpienie znakomicie wprowadziło zebranych w kontekst spotkania i zarysowało merytoryczne pole dyskusji.
Garncarstwo – historia ośrodka, ale przede wszystkim wyzwania z jakimi garncarze muszą się mierzyć na co dzień, to z kolei zestaw tematów, które zostały poruszone podczas panelu dyskusyjnego moderowanego przez Andrzeja Szoszkiewicza – dziennikarza, redaktora, koordynatora projektów ochrony i promocji niematerialnego dziedzictwa kulturowego, autora wniosków o wpis tradycji na listy UNESCO. W panelu wzięli udział przedstawiciele depozytariuszy – garncarz Janusz Głowiak, przedstawiciele Narodowego Instytutu Dziedzictwa – Maria Badeńska-Stapp – ekspert ds. rewitalizacji; przedstawiciele regionalnych instytucji kultury badających przejawy niematerialnego dziedzictwa kulturowego – Elżbieta Dudek-Młynarska – kierownik Muzeum Etnograficznego im. F. Kotuli w Rzeszowie, a także reprezentant lokalnych interesariuszy, którzy wspierają garncarzy – Małgorzata Wisz – dyrektor Ośrodka Garncarskiego Medynia.
Wspomniany panel dyskusyjny stanowił dobrą przestrzeń wymiany poglądów między zróżnicowanymi kompetencyjnie interesariuszami – z krajowych i lokalnych instytucji kultury. W spotkaniu czynny udział wzięli również przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego z regionu z gospodarzem miejsca – wójtem Gminy Czarna Józefem Bukiem oraz przedstawicielem gospodarza województwa – Wicemarszałkiem Województwa Podkarpackiego Karolem Ożogiem. Doświadczeniami w ochronie tradycji spycimierskiego Bożego Ciała, która znalazła się Liście reprezentatywnej niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO podzielił się Mirosław Madajski – zastępca burmistrza Uniejowa.
Wśród regionalnych interesariuszy zaangażowanych w ochronę i promocję niematerialnego dziedzictwa kulturowego nie zabrakło przedstawicieli Departamentu Kultury i Ochrony Dziedzictwa Narodowego Urzędu Marszałkowskiego Województw Podkarpackiego, którzy zaprezentowali działania realizowane w ramach wieloletniego zadania pn. Niematerialne Podkarpackie, wśród nich stronę internetową dedykowaną żywym tradycjom Podkarpacia – niemateriale.podkarpackie.pl.
Podczas pierwszych obchodów Międzynarodowego Dnia Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego w wojewódzkim podkarpackim nie zabrakło akcentu artystycznego. Uczestnicy mieli niepowtarzalną okazję obejrzeć wraz z twórcami premierowy pokaz filmu dokumentalnego o garncarzach z podkarpackiego ośrodka garncarskiego „Ręce pełne gliny” w reżyserii Katarzyny Mazurkiewicz. Chętni wzięli udział w spacerze kulturowym śladami lokalnego garncarstwa – zwiedzili Ośrodek Garncarski Medynia, Galerię Rzeźby Ceramicznej Władysławy Prucnal oraz kościoła pw. Nawiedzenia NMP w Medyni Głogowskiej ozdobiony mozaikami ceramicznymi wykonanymi przez lokalnych garncarzy.
Pozytywny odbiór pilotażowych obchodów Międzynarodowego Dnia Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego w województwie podkarpackim skłania już teraz organizatorów do kontynuacji tej idei i odwiedzin kolejnych regionalnych ośrodków związanych z przejawami niematerialnego dziedzictwa kulturowego.
Tekst Paweł Kraus
Fot. Paweł Kraus, Departament Kultury i Ochrony Dziedzictwa Narodowego
