14.09.2023 r.

Muzeum Etnograficzne im. F. Kotuli zaprasza miłośników fotografii na wystawę organizowaną w ramach V Rzeszowskiego Weekendu Fotografii „Patrz! Szeroko” pt. Polifonia pamięci na granicach karpackich światów.

Wystawa zestawia ze sobą zdjęcia Tomasza Kośka – dokumentację miejsc upamiętnień, krajobrazów, pomników i pozostałości funkcjonujących tu równolegle reżimów pamięci, dźwiękowe relacje mieszkańców i pejzaż dźwiękowy karpackich przestrzeni oraz mapy terenu trójstyku granic Polski, Ukrainy i Słowacji powstałe w różnych okresach historycznych na potrzeby zmieniających się organizmów państwowych – od józefińskich map Galicji, przez nazistowskie mapy Generalnego Gubernatorstwa, po współczesne mapy turystyczne.

Na jednym ze szczytów w Beskidach Wschodnich (zwanych w Polsce Bieszczadami) spotykają się granice trzech państw: Polski, Ukrainy i Słowacji. Ustawiono na nim granitowy obelisk z godłami wspomnianych państw. Góra i jej najbliższe okolice wzdłuż głównego grzbietu karpackiego tworzą dział wodny, oddzielający zlewnie mórz Bałtyckiego i Czarnego. Ów wododział, w sensie symbolicznym, dzieli także pamięci społeczne mieszkańców tego karpackiego pogranicza. Jeszcze na początku XX w. tereny te znajdowały się w granicach jednego organizmu państwowego, tj. Cesarstwa Austro-Węgierskiego. Na przestrzeni ostatniego wieku, wskutek zmian społeczno-politycznych, wokół wododziału powstawały i upadały kolejne państwa. W niedalekiej przeszłości te wielokulturowe przestrzenie, stanowiące peryferia w stosunku do politycznych centrów, naznaczone zostały Zagładą ich żydowskich i romskich mieszkańców, a także masowymi deportacjami miejscowych społeczności. Dziś, w promieniu 50 km od Krzemieńca znajdziemy niezliczone ślady po byłych mieszkańcach tych terenów oraz upamiętnienia nawiązujące do (nie)istniejących państw i celebrowanych przez nie wydarzeń historycznych.

Pogranicza państw narodowych wokół karpackiego wododziału stanowią przestrzenie nachodzących na siebie różnych i płynnych interpretacji przeszłości i polityk pamięci. Miejscami pamięci są zarówno same granice, jak i ich nasycone narodową symboliką i upamiętnieniami przygraniczne krajobrazy. Wskutek przesunięć granic, migracji, przemytu, relacji matrymonialnych pamięć na karpackim pograniczu wybrzmiewa wielogłosem. W terenie nietrudno dostrzec zderzenia oficjalnych pamięci – tych narodowych i państwowych, z nieoficjalnymi, przemilczanymi, oddolnymi.

Za pomocą obrazu, dźwięku i instalacji komentujemy ślady przeszłości, powstających i upadających państw i reżimów pamięci. Zdajemy relację z polifoniczności pamięci na karpackim pograniczu – patchworku, po którym można się poruszać wieloma ścieżkami. Jedną z nich proponujemy na wystawie.

Kurator: Michał Sita
Aranżacja: Anna Pilawska-Sita
Opracowanie graficzne: Agata Pietraszko
Konsultacje kartograficzne i komentarze do map: Wojciech Krukar
Opracowanie nagrań dźwiękowych: Wojciech Lubertowicz

Wystawa czynna od 14.09.2023 do 19.11.2023

Wystawa została zrealizowana ze środków Center for Governance and Culture in Europe, University of St. Gallen

 

Muzeum Etnograficzne im. F. Kotuli
Rynek 6
Rzeszów